Dat is althans in grote lijnen de inhoud van het nog niet gepubliceerde advies van de commissie die zich buigt over de toekomst van het veelbesproken schilderij van Rein Dool.

Op het inmiddels beroemde schilderij staat het College van Bestuur (CvB) van de universiteit uit 1974 afgebeeld. Zes in sigarenrook gehulde mannen kijken over de vergadertafel van het huidige CvB heen. Niet meer van deze tijd vonden sommigen op sociale media. Het CvB haalde het weg, waarop evenveel commotie volgde en het al snel weer terug werd gehangen.

In het Kamerlingh Onnes Gebouw aan de Steenschuur was vrijdagmiddag een compleet symposium gewijd aan de schilderijrel. Met burgemeester Henri Lenferink en rector magnificus Hester Bijl en verschillende nazaten van de afgebeelde heren. Daarbij liep de discussie soms hoog op. „Dit is veel meer dan een incident.”

Democratisering

Een van de mannen op het schilderij is Dolf Cohen, toenmalig rector magnificus. Floris Cohen, zoon van Dolf en voormalig hoogleraar, vindt het weghalen van het schilderij problematisch. Hij neemt de zaal mee naar 1974, wat juist als progressief kantelpunt in de universiteitsgeschiedenis te boek staat.

„Voor die tijd had je hoogleraren die alles bepaalden en studenten die niets te zeggen hadden. Studenten eisten medezeggenschap en met de wet universitaire bestuurshervorming kwam die er in 1970. Dit was het eerste democratische universiteitsbestuur.’’

Lees ook: ’Witte, oude en rokende mannen’ op verwijderd kunstwerk aan Leidse universiteit? ’Mijn vader heeft nooit gerookt’, zegt Job Cohen

,,Bovendien roken slechts drie van de zes heren op het schilderij, voor die tijd is dat bijzonder progressief”, vermeldt hij er met een knipoog bij. „Onze vader was zich meer dan andere hoogleraren bewust van het belang van democratisering”, vervolgt PvdA-prominent Job Cohen, broer van Floris.

„Hij wilde de revolutie van studenten omzetten in evolutie. Als hij nu zou leven zou hij zich opnieuw progressief opstellen, maar dat betekent niet dat je het schilderij moet weghalen. Hij zou het een mooie plek willen geven met een onderschrift over de historische betekenis.”

Hoe dat invulling kan krijgen laat hoogleraar Margriet Schavemaker zien, onder meer aan de hand van tentoonstellingen over slavernij, voorzien van context. „Ook musea zijn niet neutraal, maar we kunnen kunst wel van kritische perspectieven voorzien.”

Uitwissen

We moeten dan ook zeker geen schilderijen gaan verwijderen, betoogt Floris Cohen fel: „Er wordt te makkelijk gedaan over het weghalen van dit schilderij. De symboliek erachter is veel meer dan een incident. We weten uit de geschiedenis wat er kan gebeuren als je delen van de geschiedenis gaat verwijderen. Uiteraard is dit iets kleiners dan de geschiedvervalsing uit de Sovjet-Unie, maar de symbolische betekenis is van belang. Je kunt niet zeggen: ik zie iets waar ik me niet in herken, dus we halen het weg.”

De broers Cohen waren niet de enige nazaten van het CvB in de zaal. Danielle Cath, dochter van Kees Cath, toenmalig voorzitter van het CvB, benadrukt dat het destijds al ironisch bedoeld was om de mannen zo uit te beelden. „Bovendien toont het werk een belangrijke verandering van toen. Nu zitten we in een andere verandering op het gebied van diversiteit. Hang er een ander portret naast en laat ook die verandering zien. Dat kun je niet doen als je geschiedenis weghaalt.”

Het idee om het beeld van context te voorzien, vindt veel weerklank in de zaal. „Wetenschappers houden toch zo van voetnoten, hang er dan een bordje bij”, stelt een universiteitsmedewerker voor.

De huidige rector magnificus Hester Bijl noemt het weghalen onhandig, maar benadrukt dat het ook niet moet worden gezien als een bestuurlijk besluit. Ze had er destijds spijt van, maar is blij met de discussie die het teweeg heeft gebracht. „Laten we dit zien als het begin van die discussie, niet als het eindpunt.”